Coğrafi bilgi sistemleri ile Gümüşhane merkezinde yer alan okullara erişilebilirlik analizi yapıldı. Yapılan araştırma; özellikle anaokulu, ilkokul ve ortaokullarımızın yeterli derecede ulaşılabilir olmadığını gösterdi.
Çalışma Uşak Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Deniz ve Gümüşhane Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Üzülmez tarafından gerçekleştirildi. Coğrafi Bilgi Sistemleri'nden yararlanılarak Gümüşhane şehrindeki kamu okullarından anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerin Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’ne göre erişilebilir olup olmadığı incelendi.
Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayımlanan araştırmanın bulgularına göre yönetmeliğe uygun olarak erişim sağlanabilen binaların anaokulları için oranı yüzde 20, ilkokullar için yüzde 27, ortaokullar için yüzde 60 ve liseler için ise yüzde 87 olarak gerçekleştiği görüldü. Araştırma sahasında erişilebilirlik durumunun istenenden düşük olmasının en önemli sebebinin okul sayılarında ki yetersizlikten kaynaklandığı belirtildi. Bununla birlikte ulaşım ağı sıkıntısı görülmeyen yerleşmede okulların bu dar sahada bulunmasının, erişilebilir alanlarının sınırlanmasına sebep olduğuna dikkat çekildi.
Haziran 2022-Ocak 2023 tarihleri arasında yapılan çalışmada başlıklar altında şu değerlendirmelere yer verilmiştir:
Anaokullarımızda ki durum
14 mahalleden oluşan Gümüşhane merkezinde devlete bağlı dört anaokulu bulunmaktadır. Bu okullarda toplam 28 derslikte 46 okulöncesi öğretmeni ile eğitim öğretime devam edilmektedir. Anaokulları kentin uzanış yönüne paralel olarak güneydoğu-kuzeybatı istikametinde sıralanmışlardır. Araştırma sahasındaki bulgulara bakıldığında da okulöncesi eğitim kurumlarının erişilebilir sahası içinde kalan bina oranı yüzde 20 gibi düşük bir seviyededir. Anaokullarında Hacıemin, Akçakale, Canca, Süleymaniye, Bağlarbaşı ve İnönü mahalleleri ve büyük oranda Çamlıca ve Eskibağlar mahallelerinde uygun erişim şartlarının olmaması öğrencilerin okula ulaşmalarında problem teşkil etmektedir. Yeni yapılması düşünülen anaokulu binalarının nüfus da dikkate alınarak bu mahallelerde planlanması, gelecekte öğrencilerin problem yaşamasının önüne geçecektir.
İlkokullarımızda ki durum
Gümüşhane şehrindeki ilkokullarda 2087 öğrenci 132 derslikte eğitim öğretim almaktadır. Mevcut okullarda 123 öğretmen görev yapmaktadır. Şehirdeki ilkokul sayısı yedidir ve bunlar Hasanbey (2 okul), Karaer, Çamlıca, Yenimahalle, İnönü ve Bağlarbaşı mahallelerinde bulunmaktadır. Gümüşhane şehrinde ilkokulların erişim seviyesi maalesef anaokullarında olduğu gibi düşüktür. Yönetmeliğe uygun olarak belirlenen sahalardaki, binalar toplam binanın yüzde 27,2’sine tekabül etmektedir. Bu durum Türkiye çapındaki diğer sahalara göre de düşük kabul edilebilecek bir durumdur. Hacıemin, Canca ve Süleymaniye mahallelerinde uygun erişime sahip bina yokken; Eskibağlar, Akçakale, Çamlıca mahallelerinde ise erişim çok sınırlı seviyededir.
Ortaokullarımızda ki durum
Gümüşhane şehrinde ortaokul eğitimi Hasanbey, Karaer (2 okul), Oltanbey, İnönü (2 okul), Yenimahalle ve Bağlarbaşı mahallelerinde yer alan sekiz okulda sürdürülmektedir. Bu okullarda 1932 öğrenci 175 derslikte öğrenim görürken 184 öğretmen görev yapmaktadır. Analiz ortaokullara yapıldığında mesafenin artması ile erişilebilirliğin de nispeten arttığı göze çarpar. Ortaokulların uygun hinterlandı içinde kalan binaların oranı yüzde 60’tır. Ortaokullar açısından incelendiğinde Hacıemin mahallesinin tamamı erişilebilir alanın dışında kalmaktadır. Bu mahalle dışında Canca, Süleymaniye, Akçakale ve Çamlıca gibi mahallelerde erişim olsa da çok sınırlı alanları teşkil etmektedir. Merkez ilçedeki birçok köyde okul olması sebebiyle geçmiş çalışmalarda Gümüşhane şehrinin eğitim fonksiyonu etki sahasının ilk ve ortaokullar için belediye yönetim bölgesi ile sınırlı kaldığı belirtilmiştir (Doğanay, 2001). Mevcut durumun bu çalışmada da devam ettiği görülmektedir
Liselerimizde ki durum
Gümüşhane şehrinde lise eğitimi alan 2973 öğrenci yer almaktadır. Bu öğrenciler için 260 öğretmen görev yaparken, 167 sınıfta ders verilmektedir. Oltanbey (2 okul), Hasanbey (2 okul), Çamlıca, Karaer, İnönü (4 okul) ve Bağlarbaşı (2 okul) liselerin dağıldığı mahallelerdir. Araştırma bulgularından benzer çalışmalarda olduğu gibi en az problemli sahaların lise seviyesindeki kurumlarda olduğu görülmektedir. Bunda yönetmelikteki erişilebilir kabul edilen mesafenin daha alt kademelere göre uzun olması etkilidir. Bununla birlikte araştırma sahasında lise seviyesindeki okulların sayısı da diğer eğitim seviyelerine göre yüksektir. Bu sayede okulların dağılımı da erişilebilirlikte etkili olmuştur. Lise sayısının fazla olmasında kırsal kesimden sadece şehir merkezinde olan liselere gelen öğrencilerin varlığı etkili olmaktadır. Gümüşhane kentinin merkezilik özelliği bu durumun oluşmasındaki en önemli etmendir. Analiz sonuçları şehrin merkezilik özelliği ile ilgili geçmişte yapılan benzer tespitleri doğrulamaktadır. Bu seviyedeki okul sayılarının farklı sahalarda yapılan araştırmaların aksine ilk ve ortaokullardan fazla olması merkezilik özelliğine bağlıdır.
Sonuç ve değerlendirme
Araştırma sahasında erişilebilirlik durumunun istenenden düşük olmasının en önemli sebebi olarak okul sayılarının azlığı gösterilebilir. Genel anlamda da erişilebilirlik seviyelerini belirleyen en önemli değişkenlerin okul sayısı, okulların mekânsal dağılışı ve yol ağının sıklığı olduğu unutulmamalıdır. Bu hususta Gümüşhane’de yol ağı ile ilgili bir sıkıntının olmadığı görülmektedir. Ancak yerleşmenin dar bir sahaya yayılmış olması ve okulların bu dar sahada bulunması erişilebilir alanların sınırlanmasına sebep olmaktadır. Sayının azlığı sebebiyle birçok mahallede okulun bulunmaması da erişilebilirliği sınırlandırmaktadır. Yerleşmenin kurulduğu sahanın topoğrafik özellikleri yerleşmenin Harşit Çayı’nı takip eden güneydoğu- kuzeybatı doğrultusunda uzanmasına neden olmuştur. Yerleşmenin fizyonomisinin dar bir alana sıkışması okulların dağılışlarının da bu doğrultuda olmasına sebep olmuştur. Bu nedenle haritalar incelendiğinde sahasının büyük bir kesiminde erişilebilirliğin olmaması göze çarpar. Okul dağılışlarında kuşkusuz sahadaki nüfusun özellikleri dikkate alınmaktadır, ancak mekânsal dağılışın da göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Örneğin eğitim seviyelerinin hiçbir kademesinde Hacıemin Mahallesinin erişilebilir saha içinde kalan bir kesimi yoktur. Özcan Mahallesi, Çamlıca Mahallesi ve Canca Mahallesi de bu gibi mahallelere örnektir. Bu mahallerden Çamlıca Mahallesinde bazı seviyelerde okul bulunsa da adı geçen diğer mahallelerde devlet okullarının yer almaması erişilebilirliği olumsuz etkilemektedir.
Yorum Yazın